fysio de hoofdzaak



Keel-, slik- en stemklachten

Iedereen weet wel dat je door een verkeerde houding en (spierspanning) last van je rug, nek en schouders kunt krijgen. Minder bekend is dat je door een te hoge spierspanning van de spieren in het hals, nek, schouders  en het kauwstelsel ook keelklachten, een brok in de keel (globusgevoel) en moeite met slikken kunt krijgen. Ook kan het zijn dat spierspanning in het hoofd- halsgebied invloed heeft op de kwaliteit van de stem.

Slikklachten en globusgevoel

Een brok in de keel gevoel (globus gevoel) komt vaak voor. Meestal is dit een onschuldig probleem. Klachten zijn bijvoorbeeld het gevoel dat er een korreltje in de keel zit, een branderige of geïrriteerde keel of het gevoel dat er een slijmprop in de keel zit die niet kan worden weggeslikt. Er ontstaat de neiging om de keel steeds te schrapen of veel te slikken.
Er is vaak een relatie van onstaan van de klachten in een periode van veel stress, drukte, spanningen, slaapproblemen en bij onverwerkte emoties. Dit gaat vaak samen met hoofdpijn, kaak- en  nekklachten.

Stemklachten

Spreken is in het dagelijks leven van groot belang. Het is – naast de non-verbale component-  ons belangrijkste communicatiemiddel. Er zijn veel beroepen waarin de stem veel of intensief wordt gebruikt zoals zangers. Maar ook in het onderwijs, coaches, telefonistes, sporttrainers en in verkopende beroepen spreekt men veel.

Ook privé gebruiken we onze stem intensief. We gebruiken onze stem namelijk niet alleen om woorden mee te maken maar ook om gevoel over te brengen. Iemand kan enthousiast, vrolijk, liefdevol, warm en meelevend klinken of juist boos, verdrietig, onverschillig, afstandelijk en koel. Afwijking in je stem(mogelijkheden) kan ongewild een verkeerde indruk wekken over jouw stemming of bedoeling.

Stemproblemen kunnen dus grote invloed hebben op jouw dagelijks leven en worden daarom als enorm beperkend ervaren.

Hoe maak je eigenlijk geluid?

Voor stemgeving gebruik je de larynx of het strottehoofd. Het strottehoofd zit in de hals. De adamsappel is aan de buitenkant zichtbaar. Het strottenhoofd staat in verbinding met de luchtpijp en de keelholte.  In het strottehoofd zitten de stembanden.

De stembanden zijn twee plooien die door spieren naar elkaar gebracht kunnen worden en zo de luchtpijp afsluiten. Als de stembanden tegen elkaar gehouden worden, dan kunnen ze gaan trillen door de uitgeademde lucht. Door deze trilling hoor je geluid.
De toonhoogte wordt bepaald door de mate van trilling; dit verander je door spierbewegingen en spierspannig. Dit kun je bewust doen. Maar dit kan ook ongewild of onbewust bij vermoeidheid, stress of bij emoties. Dit geeft ongewild toename van spierspanning.

Tot slot wordt bij spreken en zingen wordt niet alleen het strottenhoofd gebruikt. Bij het produceren van geluid zijn de lippen, tong, wangen, verhemelte en het kaakgewricht en de wervelkolom betrokken.

Als er in de samenwerking, kracht of door toegenomen spanning van de betrokken spieren iets niet goed gaat. Of als de mobiliteit of positie van de gewrichten en het strottenhoofd niet optimaal is dan kun je stemproblemen krijgen.

Verschijnselen van stemklachten?

Heesheid en beperking in bereik
De stem kan schor of hees klinken. Of beperkt zijn in bereik (toonhoogte).

Pijn en vermoeidheid
De stembanden, keel en hals kunnen branderig, pijnlijk, geïrriteerd en/of moe aanvoelen. Als de stem dan toch gebruikt moet worden kan het zijn dat die vermoeidheid zich over het hele lichaam uitbreiden.

Het niet goed functioneren van de larynx  kan ook moeite met slikken geven of  een globus gevoel. Met een globusgevoel wordt een brok , prop(je) of kriebel in de keel die maar niet weggeslikt kan worden of dat je keel wordt dichtgesnoerd. ‘Het grijpt je naar de strot’.

Hoe onstaan stemklachten?
Er zijn veel oorzaken van stemproblemen; de meest voorkomende zijn:

Ontsteking
De meest voorkomende aandoening is een ontsteking. Iedereen is wel eens hees bij een verkoudheid. Vaak worden de infecties veroorzaakt door virussen of een bacterie en genezen vanzelf. Indien nodig kan – in overleg met je arts – medicatie helpen.

Poliepen en Zwellingen
Er bestaan verschillende goedaardige zwellingen van de stembanden. Deze kunnen door (stem)training of operatie verholpen worden. Diagnose en behandeling vindt meestal plaats door een (KNO)arts en/of logopedist.

Kanker
Een zeer zeldzame oorzaak van stemklachten is stembandkanker, wat met name voorkomt bij mensen die roken. In een vroeg stadium kan dit meestal genezen. Diagnose en behandeling vindt plaats door een (KNO)arts.

Verlamming
Ook wanneer de stembanden door een verlamming niet goed naar elkaar kunnen komen, klinkt de stem hees. Afhankelijk van de oorzaak kan een verlamming aan de stem genezen. In dit geval is een KNO-arts  of logopedist meestal betrokken.

Roken
Irritatie van de stembanden kan echter ook het gevolg zijn van roken of blootstelling aan andere irriterende gassen/dampen.

Reflux
Brandend en opkomend maagzuur (reflux) kan de stembanden beschadigen.

Verkeerd, toegenomen of intens stemgebruik
Het is goed mogelijk dat bij stemproblemen géén afwijkingen worden gevonden. De stem klinkt hees of schor door het niet goed of veranderd gebruik van de stembanden tijdens het spreken of zingen. Behandeling vind meestal plaats door een logopedist of vocal coach.

Lichamelijke conditie,
Lichamelijke conditie en (onvoldoende) slaap; en daarmee het draag- en herstelvermogen van het lichaam kan de stem beïnvloeden en klachten geven.

Emoties en stress
Emoties en stress spelen een belangrijke rol; emoties kunnen je bij de strot grijpen doen de stem letterlijk doen overslaan.
(Langdurig) stress geeft bijna altijd een verhoogde spierspanning in het lichaam; dus ook op die van de nek, keel hals, gelaat en rondom het strottehoofd. En daardoor bepaalt het de kwaliteit van de stem.

Wat kun je zelf doen bij keel- slik- of stemklachten?

Hieronder vind je adviezen en tips voor de zogenaamde vocale hygiëne:

  • Niet roken; Hier vind je tips om te stoppen.
  • Probeer ook rokerige ruimtes te vermijden
  • Niet kuchen, schrapen en hoesten
  • De stem niet forceren dus niet schreeuwen of fluisteren
  • Drink voldoende om het slijmvlies in de keel voldoende vochtig te houden
  • Adem door je neus; het slijmvlies in je keel droogt dan minder uit
  • Geef de stem voldoende rust tussen spreken of zingen door
  • Rustig spreken; als je te gehaast spreekt, heeft u geen tijd om de stembanden op de juiste manier te gebruiken.
  • Voorkom reflux dus pas op met alcohol en kruidig, vet of zwaar eten
  • Controleer de bijwerkingen van medicatie (overleg eventueel met je arts)
  • Bubbelen of laxvox methode

Bij twijfel of langdurige klachten – langer dan drie weken –  neem even contact op met een (KNO)arts of logopedist. Ben je zanger en heb je vragen over je repertoire of zangtechniek dan kun je het beste terecht bij een zangleraar of vocal coach.

Wat kan een orofaciaal fysiotherapeut doen bij keelklachten, slikproblemen of stemproblemen?

Het is zinvol een orofaciaal fysiotherapeut te raadplegen als de stemproblemen samen gaan met (chronische) spierpijn in nek- schouders-, hals en gelaat. Of in combinatie met slikklachten, kaakklachten, hoofdpijn, of oorpijn of oorsuizen. En bij stress en spanning.

Als orofaciaal fysiotherapeut ben ik expert in het hoofd en halsgebied. Daarnaast ben ik gespecialiseerd larynx manipulatie of laryx-facilitatie en OMFT. Dit is een zachte, niet pijnlijke methode om het strottehoofd te bewegen en los te maken.
Tijdens een behandeling gebruik ik verder alle orofaciale massage- en rektechnieken, en -in overleg-  dry needling om spanning en klachten te verminderen. Deze massage noemen ze ook wel eens een  stemmassage of vocal massage. Meer over stemmassage zie ook het filmpje

Wil je meer lezen over de larynx-manipulatie en de behandeling van stem- en slikklachten bij fysio de hoofdzaak? Klik hier